وقتی خرس برای گاز به خلیج فارس می آید
اگرچه هنوز نام رسمی برای سازمان کشورهای صادر کننده گاز تعیین نشده اما در حال حاضر دو عنوان «اوجک» و« اوپک گازی» در این میان از شهرت زیادی برخوردارند که اولی به تقلید از نام اوپک و تنها با جایگزینی حرف G بجای P در نام اوپک ایجاد شده و دومی نامی اشتباه اما مصطلح است که نشان دهد این سازمان ماهیتا" همان اوپک است که در حوزه گاز کار می کند و به گفته رئیس امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی وزارت نفت برنامه ای بین کشورهای صادرکننده گاز وجود دارد تا تشکلی قویتر از مجمع کشورهای صادرکننده نفت تشکیل شود.
البته این سازمان لزوما یک سازمان صادر کننده خاص نیست. موضوع های مربوط به سرمایه گذاری صنایع وابسته، تبدیل گاز طبیعی به گاز مایع و تبدیل دوباره آن به گاز طبیعی در بازارهای مصرف، دسترسی به بازار سرمایه و تکنولوژی، تعرفه، مالیات و مقررات کشورهای مصرف کننده هم در این سازمان بررسی می شود.
اما این سازمان به هر نام که خوانده شود، در اردیبهشت ماه یک گام جدی به ایجاد نزدیک شد ولی موافقان و مخالفان جدی دارد و البته حاشیه هایی که بعضا کمتر به آن پرداخته شده است.
اگر بپذیریم که می توان تا حدودی در بازار های جهانی را به دو بخش عرضه کننده خالص و تقاضا کننده خالص تقسیم کرد که در بازار انرژی گروه اول شامل کشورهایی است که عرضه حامل های انرژی آنها بیشتر از تقاضای آنهاست و گروه دوم شامل کشورهایی است که تقاضای آنها بیشتر از عرضه آنهاست.
به طور منطقی ضمن آنکه تعادل نسبی بین دو گروه وجود دارد، در داخل خود گروه ها رقابت هایی نیز مطرح است برای مثال عرضه کنندگان گاز در میان خود رقابت هایی را برای کسب سهم بیشتر از بازار تجربه می کنند.
شرایط بازارهای حامل های انرژی بخصوص گاز باعث شده است که عرضه کنندگان به این نتیجه برسند که برقراری ارتباط منطقی با یکدیگر و تقسیم غیررسمی بازار از آثار مخرب این رقابت بکاهند.
البته این تقسیم بر اساس توان واقعی کشورها برای حضور بازار و توان چانه زنی در حوزه های مختلف تعیین می شود.
اما این تمام واقعیت نیست و می توان عوامل اثرگذار دیگری را نیز به عنوان متغیرهای تاثیرگذار وارد این تحلیل کرد.
از یک سو دو کشور ایران و روسیه در عمل خواهان رهبری بازار گاز هستند و گزارش های غیر رسمی حکایت از آن دارد که روس ها تا زمانی که نسبت به توان عملی ایران برای حضور در بازار جهانی گاز اطمینان حاصل نکردند گام عملی برای ایجاد این سازمان بر نداشتند و حتی به رغم اظهار موافقت رییس جمهوری این کشور در سفر به ایران، مدت ها از هر نوع حرکت جدی در این زمینه خودداری کرد.
از سوی دیگر تجربه بازی ترکیه بین ایران و روسیه درس های زیادی برای مقامات دو کشور داشت و گفته می شود که نگرانی از ایجاد جنگ قیمت در بازار گاز دلیل اصلی گرایش به سمت ایجاد سازمان کشورهای صادر کننده گاز است و همین نگرانی است که باعث شده مقامات روسی نیز همانند مقامات ایرانی نسبت به ایجاد این سازمان روی خوش نشان دهند.
در کنار آن گفته می شود که ایران تشکیل این سازمان را با هدف مقابله با بحران های احتمالی دنبال می کند. به عبارت دیگر در حال حاضر نقش ایران در اوپک به عنوان یک عنصر بازدارنده در برابر تهدید ها و تحدید های مختلف ایفای نقش می کند و در صورت تشکیل سازمانی شبیه به اوپک در حوزه گاز ، توان چانه زنی ایران افزایش می یابد و هرگونه فشار بر ایران تاثیر مضاعفی بر امنیت انرژی کشورهای مصرف کننده خواهد داشت . البته این نقش در اظهار نظرهای رسمی به شدت تکذیب می شود و شاید به همین دلیل است که رئیس امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی وزارت نفت در حاشیه اجلاس رم اعلام کرد که اوپک گازی برخلاف منافع کشورهای مصرف کننده عمل نخواهد کرد.
در هر صورت حرکت به سمت تشکیل این سازمان می تواند از یک سو به توسعه بازار های گاز ایران منجر شود که به طور منطقی فضای جدیدی برای شرکت های فعال در بخش های مختلف فنی فراهم می شود و از سوی دیگر امکان با توجه به تعیین شفاف فضای آینده این بخش امکان برنامه ریزی بلند مدت و البته سرمایه گذاری در این زمینه بهتر از گذشته فراهم می شود.
البته این سازمان لزوما یک سازمان صادر کننده خاص نیست. موضوع های مربوط به سرمایه گذاری صنایع وابسته، تبدیل گاز طبیعی به گاز مایع و تبدیل دوباره آن به گاز طبیعی در بازارهای مصرف، دسترسی به بازار سرمایه و تکنولوژی، تعرفه، مالیات و مقررات کشورهای مصرف کننده هم در این سازمان بررسی می شود.
اما این سازمان به هر نام که خوانده شود، در اردیبهشت ماه یک گام جدی به ایجاد نزدیک شد ولی موافقان و مخالفان جدی دارد و البته حاشیه هایی که بعضا کمتر به آن پرداخته شده است.
اگر بپذیریم که می توان تا حدودی در بازار های جهانی را به دو بخش عرضه کننده خالص و تقاضا کننده خالص تقسیم کرد که در بازار انرژی گروه اول شامل کشورهایی است که عرضه حامل های انرژی آنها بیشتر از تقاضای آنهاست و گروه دوم شامل کشورهایی است که تقاضای آنها بیشتر از عرضه آنهاست.
به طور منطقی ضمن آنکه تعادل نسبی بین دو گروه وجود دارد، در داخل خود گروه ها رقابت هایی نیز مطرح است برای مثال عرضه کنندگان گاز در میان خود رقابت هایی را برای کسب سهم بیشتر از بازار تجربه می کنند.
شرایط بازارهای حامل های انرژی بخصوص گاز باعث شده است که عرضه کنندگان به این نتیجه برسند که برقراری ارتباط منطقی با یکدیگر و تقسیم غیررسمی بازار از آثار مخرب این رقابت بکاهند.
البته این تقسیم بر اساس توان واقعی کشورها برای حضور بازار و توان چانه زنی در حوزه های مختلف تعیین می شود.
اما این تمام واقعیت نیست و می توان عوامل اثرگذار دیگری را نیز به عنوان متغیرهای تاثیرگذار وارد این تحلیل کرد.
از یک سو دو کشور ایران و روسیه در عمل خواهان رهبری بازار گاز هستند و گزارش های غیر رسمی حکایت از آن دارد که روس ها تا زمانی که نسبت به توان عملی ایران برای حضور در بازار جهانی گاز اطمینان حاصل نکردند گام عملی برای ایجاد این سازمان بر نداشتند و حتی به رغم اظهار موافقت رییس جمهوری این کشور در سفر به ایران، مدت ها از هر نوع حرکت جدی در این زمینه خودداری کرد.
از سوی دیگر تجربه بازی ترکیه بین ایران و روسیه درس های زیادی برای مقامات دو کشور داشت و گفته می شود که نگرانی از ایجاد جنگ قیمت در بازار گاز دلیل اصلی گرایش به سمت ایجاد سازمان کشورهای صادر کننده گاز است و همین نگرانی است که باعث شده مقامات روسی نیز همانند مقامات ایرانی نسبت به ایجاد این سازمان روی خوش نشان دهند.
در کنار آن گفته می شود که ایران تشکیل این سازمان را با هدف مقابله با بحران های احتمالی دنبال می کند. به عبارت دیگر در حال حاضر نقش ایران در اوپک به عنوان یک عنصر بازدارنده در برابر تهدید ها و تحدید های مختلف ایفای نقش می کند و در صورت تشکیل سازمانی شبیه به اوپک در حوزه گاز ، توان چانه زنی ایران افزایش می یابد و هرگونه فشار بر ایران تاثیر مضاعفی بر امنیت انرژی کشورهای مصرف کننده خواهد داشت . البته این نقش در اظهار نظرهای رسمی به شدت تکذیب می شود و شاید به همین دلیل است که رئیس امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی وزارت نفت در حاشیه اجلاس رم اعلام کرد که اوپک گازی برخلاف منافع کشورهای مصرف کننده عمل نخواهد کرد.
در هر صورت حرکت به سمت تشکیل این سازمان می تواند از یک سو به توسعه بازار های گاز ایران منجر شود که به طور منطقی فضای جدیدی برای شرکت های فعال در بخش های مختلف فنی فراهم می شود و از سوی دیگر امکان با توجه به تعیین شفاف فضای آینده این بخش امکان برنامه ریزی بلند مدت و البته سرمایه گذاری در این زمینه بهتر از گذشته فراهم می شود.
